  |
||||||||||||||||||||||||||
|
Techniki konsultacji
|
||||||||||||||||||||||||||
Metody rekomendowane na każdym etapie konsultacji:
Punkt konsultacyjny (punkt kontaktowy, pawilon konsultacyjny) Typ narzędzia: interaktywne
Miejsce prowadzone przez przedstawiciela(-i) urzędu miasta oraz planistów, gdzie mieszkańcy mogą zapoznać się z materiałem informacyjnym czy samym projektem planu/studium oraz wyrazić swoje opinie czy przedstawić pomysły i propozycje rozwiązań. Punkt konsultacyjny może przyjąć formę stacjonarną lub mobilną. Punkt może mieścić się np. w budynku urzędu miasta, ale najlepiej, aby znajdował się w przestrzeni objętej planem – w miejscu ogólnodostępnym, np. służącym mieszkańcom do wypoczynku (deptak, plac, park). Pawilon może występować pod postacią namiotu, kramu, drewnianej konstrukcji, a w wersji samochodowej – minivana lub kampera. Ważne, aby punkt konsultacyjny wyróżniał się i już samym wyglądem wzbudzał zainteresowanie przechodniów. Taki tymczasowo funkcjonujący w przestrzeni miejskiej pawilon konsultacyjny można stosować zarówno na etapie zbierania wniosków do planu/studium, jak i po wyłożeniu projektu. Punkt konsultacyjny to wielofunkcyjne narządzie konsultacji, które pozwala na dotarcie do stosunkowo dużej liczby mieszkańców/ użytkowników terenu / interesariuszy. Dzięki punktowi konsultacyjnemu powstaje fizyczna przestrzeń, w której dochodzi do wymiany opinii, konfrontacji pomysłów, ścierania ze sobą różnych, często opozycyjnych, perspektyw – tę sposobność interakcji między mieszkańcami należy zaliczyć do jednej z mocnych stron tej technik. Pełniąc funkcję informacyjno-prezentacyjną ułatwia mieszkańcom zrozumienie procesów planistycznych Warto pamiętać: Godziny funkcjonowania punktu konsultacyjnego powinny uwzględniać rytm życia mieszkańców np. godziny popołudniowe, weekendy. Istotny element wyposażenia punktu lub jego najbliższego otoczenia to ławka, siedzisko itp., na którym uczestnicy konsultacji mogą usiąść i spokojnie zapoznać się np. z otrzymanymi materiałami.
Przykłady zastosowania:
Więcej o projekcie i użytych metodach konsultacyjnych: http://konsultacje.um.warszawa.pl/sites/konsultacje.um.warszawa.pl/files/raport_konsultacje_praga_pld.pdf
Więcej o wykorzystaniu pawilonu i całym projekcie w publikacji „Plan na plan. Partycypacja w planowaniu miejscowym” dostępnej tutaj: http://issuu.com/stowarzyszenieodblokuj/docs/plan_na_plan_internetowy/1?e=1
Mapa interaktywna (geoankieta) Typ narzędzia: internetowe, interaktywne
Narzędzie on-line działające w oparciu o technologię GIS pozwalające na wizualizację danych przestrzennych – obszaru poddanego planowi/studium. Za pomocą specjalnie przygotowanej ankiety mieszkańcy mogą nanosić informacje oraz wysuwać propozycje zmian funkcjonalno-przestrzennych bezpośrednio na mapie. Narzędzie może być wykorzystane zarówno na etapie składania wniosków do planu/studium oraz na etapie wyłożenia planu. Jest to narzędzie wygodne dla użytkownika, pozwala na zachowanie anonimowości i uniknięcie konfrontacji, a jego forma zachęca do zabrania głosu osoby, które preferują udzielanie się w dyskusji za pośrednictwem nowoczesnych technologii. Ponadto za pomocą popularnych portali internetowych czy mediów społecznościowych w łatwy sposób można promować narzędzie i zachęcać do wzięcia udziału w badaniu. Geoankieta pozwala na uzyskanie różnego typu informacji dotyczących przestrzeni np. sposobów użytkowania, przyzwyczajeń mieszkańców, pomysłów na zmianę, potrzeb, „hierarchii wartości”: co jest ważne – a co nieistotne w kontekście korzystania z danej przestrzeni. Narzędzie pozwala także na prezentację głównych założeń i wariantów opracowanego już planu/studium w formie wizualnej, uzupełnionej o element tekstowy oraz możliwość zostawienia komentarza na temat zaproponowanych rozwiązań.
Warto pamiętać: Decydując się na wykorzystanie tego narzędzia, należy zadbać o jego intuicyjność i przyjazność dla użytkownika (m.in. zwięzły komunikat zachęcający do wypełnienia ankiety oraz przedstawiający cel badania, klarowna instrukcja wypełniania ankiety, czytelne wizualizacje itp.).
Przykłady zastosowania:
http://rynek.geoankieta.pl/geoforms/rynek-azarski-7/
http://public.structview.com/frame-witomino/
Cykl artykułów w prasie lokalnej oraz stronie internetowej urzędu miasta/gminy Typ narzędzia: internetowe*
Cykliczna informacja z postępów procesu planowania zachęcająca mieszkańców do włączania się w proces wspólnego decydowania o przestrzeni poprzez kierowanie pytań do mieszkańców, wraz ze wskazaniem formy i czasu udzielania odpowiedzi. Ta metoda konsultacji powinna zachęcać mieszkańców do aktywności tj. do przyjścia na spotkanie, wzięcia udziału w ankiecie, zgłoszenia uwag w formie pisemnej itp. Strona internetowa – zwiększanie oddziaływania i grupy odbiorców poprzez komunikaty podpięte pod media społecznościowe.
Jest to prosta i niskokosztowa technika konsultacji, której minusem jest fakt, iż dociera do stosunkowo ograniczonej liczby odbiorców. Warto pamiętać: Ponieważ informacja prezentowana jest wśród innych treści – należy zadbać o to, by wizualnie wyróżniała się na ich tle. Należy także zwrócić uwagę, by komunikat kierowany do mieszkańców formułować w sposób zrozumiały, a terminy specjalistyczne i styl urzędowy ograniczyć do minimum.
Narzędzia/techniki rekomendowane do etapu 1A (etap I konsultacji):
Warsztaty przyszłościowe Typ narzędzia: interaktywne
Warsztaty grupowe mające na celu wypracowanie wspólnej, możliwie akceptowalnej, wizji obszaru, który ma zostać poddany procesowi planowania przestrzennego. Uczestnikami warsztatów mogą być zarówno przedstawiciele samorządu lokalnego, jak i reprezentanci środowiska przedsiębiorców, lokalni liderzy społeczni, członkowie organizacji pozarządowych, przedstawiciele grup mieszkańców. Temat warsztatów powinien być jednocześnie precyzyjnie określony, ale i szeroki, aby stymulował kreatywną dyskusję oraz umożliwiał podzielenie się uczestników na kilka grup roboczych (zajmujących się wybranymi aspektami tematu). Wyróżnia się cztery główne fazy warsztatów przyszłościowych:
Warto pamiętać: W przypadku warsztatów przyszłościowych, podobnie jak innych metod pracy w grupie, ważnym czynnikiem sukcesu konsultacji jest sprawny proces pracy – a co się z tym wiąże: liczba uczestników spotkania. Zaleca się zatem, aby liczba osób biorących udział w warsztatach przyszłościowych mieściła się w granicach 25-30 osób. Przykład zastosowania:
http://partycypacjaobywatelska.pl/wp-content/uploads/2015/09/Partycypacja_seniorow_Mora.pdf Opis techniki w oparciu o definicję opracowaną w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycypacji w m.st. Warszawy” współfinansowanego przez Norwegię w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz ze środków budżetu Państwa, realizowanego przez Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy.
Spacer badawczy Typ narzędzia: interaktywne
Spacer badawczy to przede wszystkim jakościowa technika badawcza łącząca wywiad indywidualny z badaniami etnograficznymi, którą z powodzeniem można stosować jako jedną z metod konsultacji społecznych. Spacer odbywa się po wybranym wcześniej terenie np. ulicy, dzielnicy, a jego uczestnikiem jest zazwyczaj osoba związana z tą przestrzenią (mieszkaniec, użytkownik/interesariusz). Osobie badanej towarzyszy badacz, który prowadzi rozmowę według opracowanego wcześniej scenariusza oraz na bieżąco rejestruje spostrzeżenia wyrażone wprost przez uczestnika, a także własne uwagi i komentarze. Uczestnik dzieli się swoimi opiniami na temat funkcjonalności i atrakcyjności przestrzeni oraz odwołuje się do wiedzy i indywidualnych doświadczeń związanych z badanym terenem. Może także zgłaszać postulaty i propozycje konkretnych zmian czy rozwiązań, które w jego opinii powinny zostać wprowadzone. Spacer badawczy, czerpiąc z osobistego doświadczenia jednostki, pozwala zatem na pogłębione zdiagnozowanie potrzeb i problemów związanych z daną przestrzenią. Spacer badawczy można stosować w celu poznania konkretnych kwestii/aspektów np. przystosowania przestrzeni dla potrzeb określonych grup mieszkańców, bezpieczeństwa, nadawania nowych funkcji wybranym obszarom itp. W klasycznej wersji spaceru badawczego bierze udział tylko jeden uczestnik, oraz jeden badacz-moderator. Metodę tę można modyfikować, poszerzając zarówno grupę uczestników, jak i moderatorów. Spacer grupowy może z kolei, w zależności od celu konsultacji, przyjąć różne warianty np. spaceru eksperckiego (wizji lokalnej/ wizji terenu) czy spaceru architektonicznego. W wariancie spaceru architektonicznego we wspólnym zwiedzaniu przestrzeni bierze udział liczna i zróżnicowana grupa uczestników: urzędnicy, projektanci, wykonawcy-konsultanci, mieszkańcy. Uczestnicy mają poczuć się podczas spaceru jak turyści i poszerzyć swoją wiedzę na temat terenu. W związku z tym istotną rolę odgrywa przewodnik – który w interesujący sposób przybliża historię i dawne funkcje poszczególnych miejsc, odkrywa przestrzeń na nowo dla jej użytkowników. Spacer badawczy może także przyjąć formę „wizji lokalnej” – eksperckiego spaceru terenowego po obszarze, który ma zostać poddany procesowi planowania przestrzennego. Wówczas uczestniczy w nim niewielka grupa osób (ok. 5-8 osób): przedstawicieli samorządu i lokalnych środowisk w towarzystwie ekspertów – planistów oraz konsultantów. Celem takiego spaceru jest zidentyfikowanie najważniejszych potrzeb, oczekiwań oraz planów związanych z wybraną przestrzenią, poznanie funkcji i statusu miejsca w świadomości zbiorowej mieszkańców, wreszcie – wspólna ocena stanu terenu (określenie potencjałów oraz obszarów wymagających interwencji). Przykład zastosowania:
http://issuu.com/stowarzyszenieodblokuj/docs/plan_na_plan_internetowy/1?e=1
Badanie ankietowe – sondaż uliczny Typ narzędzia: interaktywne
Badanie ankietowe prowadzone za pomocą wywiadu kwestionariuszowego (Paper and Pencil Interview – PAPI) to klasyczna metoda stosowana w badaniach ilościowych. Krótka rozmowa między respondentem a badaczem odbywa się w oparciu o opracowany wcześniej kwestionariusz. Metoda umożliwia bezpośredni kontakt respondenta z ankieterem, co pozwala na uzyskanie stosunkowo dokładnych informacji. Dzięki technice możliwe jest zebranie, w krótkim czasie i w dużej skali, wstępnych oczekiwań użytkowników przestrzeni np. poznanie stosunku badanych do przestrzeni, identyfikacja głównych zjawisk, trendów, zarys kierunków zagospodarowania, itp.
Badanie ankietowe – badania CAWI (ankieta on-line) Typ narzędzia: internetowe
Badanie ankietowe w oparciu o ankietę on-line to jedna z technik badań ilościowych, którą można stosować w procesach konsultacji społecznych. Badanie przeprowadzone z wykorzystaniem techniki CAWI (Computer Assisted Web Interview) ma szereg zalet. Najważniejszą zaletą tej metody jest wygoda i komfort respondentów, którzy mogą wypełnić ankietę w dogodnym dla siebie miejscu i momencie (pod warunkiem dostępu do Internetu). Jedną z istotnych zalet tego narzędzia jest jego automatyzacja: odpowiedzi badanych są automatycznie kodowane, dane są następnie zapisywane w bazie danych. Dzięki temu stosunkowo łatwo i szybko można uzyskać wyniki badania. Ponadto ankietę można promować przy wykorzystaniu popularnych portali internetowych czy mediów społecznościowych, co pozwala poszerzać krąg uczestników badania. Dzięki ankiecie internetowej możliwe jest zebranie, w krótkim czasie i w dużej skali, wstępnych oczekiwań użytkowników przestrzeni np. poznanie stosunku badanych do przestrzeni, identyfikacja głównych zjawisk, trendów, zarys kierunków zagospodarowania, itp.
Wywiad indywidualny Typ narzędzia: interaktywne
Wywiad indywidualny jest jedną z podstawowych metod badań jakościowych. Przybiera formę rozmowy według częściowo ustrukturyzowanego scenariusza/wytycznych i umożliwia dotarcie do informacji, poszerzając wiedzę związaną z badanym tematem, pogłębiając spostrzeżenia i intuicje pozyskane drogą badań ilościowych. Dzięki tej metodzie możliwe jest poznanie indywidualnych opinii związanych z potrzebami/oczekiwaniami związanymi z przestrzenią planowaną do objęcia planem miejscowym czy studium. Technika może mieć szczególne znaczenie przy tematach budzących kontrowersje, ale sprawdza się także w sytuacji kiedy dostęp do respondentów/zebranie grupy w określonym czasie w jednym miejscu jest niemożliwy.
Narzędzia (techniki) sugerowane zarówno do 1A i 2A (etap I konsultacji):
Warsztat wydobywczy – deliberative mapping Typ narzędzia: interaktywne
Rodzaj grupowej pracy warsztatowej, której celem jest zbadanie preferencji mieszkańców oraz zebranie propozycji możliwych rozwiązań projektowych. W spotkaniu uczestniczą zarówno mieszkańcy reprezentujący różne środowiska związane z terenem, dla którego ma być wykonany plan miejscowy/studium, jak i eksperci (planiści/projektanci, przedstawiciele administracji). Uczestnicy pracują podzieleni na panele. Każdy z paneli dyskutuje nad określoną kwestią, a wyniki tej pracy prezentuje się na wspólnym warsztacie. Co istotne, to mieszkańcy ustalają hierarchię omawianych kwestii i prezentują własne opinie na ich temat – nie są ograniczani przez ekspertów, na równi z nimi formułują pomysły i propozycje zmian. Zgłaszane przez mieszkańców opinie i propozycje mogą być potraktowane jako wytyczne przy ostatecznym przygotowaniu planu/studium. Formuła zastosowana w tej metodzie ma ułatwić zrozumienie perspektyw każdej ze stron (mieszkańców i ekspertów/ przedstawicieli administracji) i doprowadzić do uwzględnienia ich w procesie decyzyjnym. Metoda ta ze względu, że zakłada obecność decydentów w pracach warsztatowych jest przydatna zwłaszcza w obliczu złożonych i społecznie drażliwych tematów i decyzji. Opis techniki w oparciu o definicję opracowaną w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycypacji w m.st. Warszawy” współfinansowanego przez Norwegię w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz ze środków budżetu Państwa, realizowanego przez Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy.
Narzędzia/techniki dedykowane/sugerowane do 2A (etap I konsultacji):
Warsztaty konsultacyjne Typ narzędzia: interaktywne
Spotkanie grupowe warsztatowe, którego celem jest wspólne przeanalizowanie kluczowych dla procesu planistycznego kwestii/problemów dotyczących danego terenu. Prace przebiegają w formie pracy grupowej wspartej licznymi metodami aktywizującymi, pozwalającymi uczestnikom na wyrażenie opinii, wspólne określenie priorytetów i wypracowanie możliwych rozwiązań. W warsztatach powinny uczestniczyć reprezentanci różnych środowisk: przedstawiciele samorządu lokalnego, przedsiębiorcy, lokalni liderzy społeczni, członkowie organizacji pozarządowych, przedstawiciele grup mieszkańców, itp. Proces konsultacji w zakresie planowania przestrzeni podczas warsztatów może zostać wzmocniony przez zastosowanie technik rysunkowych, pracy przy mapie, elementów wizualizacji – wyobrażania sobie terenu po jego zagospodarowaniu.
World Café Typ narzędzia: interaktywne
Technika World Café (określana też jako Rozmowy w kawiarence) to rodzaj pracy warsztatowej, nastawionej na konwersację prowadzoną przez uczestników. Metoda pozwala w uporządkowany sposób przeprowadzić grupowy proces wymiany opinii i informacji oraz generowania pomysłów dla obszaru, dla którego mają powstać dokumenty planistyczne. Metoda, służąc raczej wymianie pomysłów niż określaniu konkretnych rozwiązań, jest szczególnie przydatna podczas początkowych faz procesu partycypacyjnego – pomaga określić potrzeby i oczekiwania zaangażowanych stron, a także stworzyć sprzyjającą dalszym rozmowom atmosferę. Nazwa techniki odzwierciedla charakter pracy – swobodną „kawiarnianą” atmosferę dyskusji, która odbywa się w mniejszych grupach, przy stolikach. Uczestnicy dyskusji zostają podzieleni na mniejsze ok. czteroosobowe zespoły, i siadają przy wyznaczonych stolikach. Dla każdego stolika wyznacza się określony temat dyskusji oraz gospodarza – osobę, która pełni funkcję moderatora i sprawuje pieczę nad przebiegiem rozmowy. Po pewnym czasie (ok. 20 minut) osoby biorące udział w dyskusji przenoszą się do innego stolika – przy którym omawiany jest inny temat/aspekt. Gospodarze stolików zostają na swoich miejscach i za każdym razem streszczają nowej grupie osób najważniejsze zagadnienia poruszane w ramach dotychczasowej dyskusji, a następnie kontynuuje się rozmowę „w nowym składzie”. Aby uzyskać bogaty w treść i pomocny w dalszym procesie konsultacyjno-planistycznym materiał powarsztatowy, warto zachęcać uczestników do zapisywania i/lub graficznego przedstawiania swoich pomysłów na kartkach lub papierowych obrusach. Wnioski z konwersacji odbywających się przy poszczególnych stolikach powinny być na koniec omówione na forum plenarnym. Wyniki mogą zostać przedstawione w formie graficznej np. na tablicy, flipcharcie.
Przykłady zastosowania:
Praktyczne porady i wskazówki dotyczące prowadzenia konsultacji społecznych metodą World Café można znaleźć w materiale opracowanym przez World Café Community Foundation (2008) „Rozmowy w Kawiarence. Przewodnik krok po kroku, jak z rozmowy zrobić narzędzie” (org. World Café presents, A quick reference guide for putting conversations to work…). Prezentacja została przygotowana i przetłumaczona na potrzeby bazy dobrych praktyk partycypacji publicznej prowadzonej przez Fundację Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych w ramach projektu Decydujmy razem i jest dostępna pod adresem: http://www.decydujmyrazem.pl/files/world_cafe_final[2].pdf Opis techniki w oparciu o definicję opracowaną w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycypacji
Sondaż deliberatywny ® Typ narzędzia: interaktywne
Sondaż deliberatywny to licencjonowana wieloetapowa metoda konsultacji społecznych, której celem jest poznanie rozkładu opinii przy zapewnieniu pełnego dostępu do informacji. Zapewnienie dostępu do informacji oznacza w tym wypadku przygotowanie materiałów, które prezentują dostępne rozwiązania/ alternatywne scenariusze rozwiązanie wybranego zagadnienia (np. ok. 30 stron tekstu z grafiką lub prezentacja multimedialna). Informacje mają dostarczyć uczestnikom podstawową wiedzę oraz możliwe rozwiązania danej kwestii. Następnie na reprezentatywnej próbie mieszkańców danego terenu, przeprowadzany jest sondaż bazowy (ankieta) dotyczący opracowanych scenariuszy rozwiązań. Kolejny etap zakłada debatę publiczną, do której zaprasza się część osób uczestniczących wcześniej w ankiecie (ok. 1/3). Uczestnicy debaty z odpowiednim wyprzedzeniem otrzymują wcześniej przygotowane materiały informacyjne. Podczas debaty publicznej stosuje się moderowaną dyskusję grupową, spotkania z ekspertami i lokalnymi władzami, a następnie podczas sesji plenarnej następuje podsumowanie pracy, dyskusja na forum, tajne głosowanie. Wyniki badań są podawane do publicznej wiadomości. W niektórych wypadkach przeprowadza się ponowne badanie sondażowe wśród osób, które brały udział w sondażu bazowym, ale nie uczestniczyły w debacie. Metoda deliberatywnego ustalenia preferencji opinii publicznej została opracowana przez prof. Jamesa Fishkina. Obecnie jest rozwijana pod jego kierownictwem przez Centrum Demokracji Deliberatywnej (Center for Deliberative Democracy) na Uniwersytecie Stanforda, które dysponuje prawem do stosowania tej konkretnej metody. Sondaż deliberatywny jako metoda konsultacyjna jest stosowany w różnych krajach, ale szczególną popularnością cieszy się w USA. Przykłady zastosowania tej metody w Polsce wiązały się m.in. z poznaniem opinii nt planów wykorzystania przestrzeni miejskiej.
Przykłady zastosowania:
http://partycypacjaobywatelska.pl/wp-content/uploads/raport__Poznan_SD_2009.pdf
http://threshold2008.org/cmsAdmin/uploads/Threshold2008CountywideAssemblyReport.pdf
Opis techniki w oparciu o definicję opracowaną w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycypacji w m.st. Warszawy” współfinansowanego przez Norwegię w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz ze środków budżetu Państwa, realizowanego przez Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy.
Future city game Typ narzędzia: interaktywne
Technika pozwala stworzyć wspólną wizję rozwoju przestrzennego (ale także społecznego, gospodarczego) miasta bądź jego fragmentu, we wczesnym etapie procesu planowania przestrzeni, w tym wypracowywać konkretne rozwiązania przestrzenne i funkcjonalne dla danego miejsca (np. zagospodarowanie placu, ożywienie ulicy). Future City Game to zazwyczaj trwające dzień/ dwa dni spotkanie, w którym uczestniczą różni interesariusze: mieszkańcy i eksperci np. badacze społeczni, architekci, urzędnicy, przedstawiciele organizacji pozarządowych. W warsztacie bierze udział ok. 25-30 uczestników oraz obserwatorzy. Podczas warsztatów stosuje się formę pracy w grupach, a cały proces jest moderowany przez tzw. mistrza gry. Warsztaty składają się z kilku etapów określanych jako 10 kroków, podczas których dokonuje się wspólnie m.in. analizy problemów globalnych i lokalnych oraz perspektyw miasta (gospodarczych, społecznych, ekologicznych, kulturowych), generowania pomysłów na przyszłość (tworzenie wizji rozwoju), testowania zaproponowanych pomysłów w terenie ze wsparciem ekspertów, prezentacja na forum ostatecznych koncepcji wypracowanych w grupach. Końcowe rozwiązania są oceniane przez graczy i obserwatorów, a po wybraniu najlepszego projektu dyskutuje się o możliwościach i sposobach jego realizacji. Metodologia Future City Game została opracowana przez British Council ramach projektu „Creative Cities”. Przykłady zastosowania:
http://ftp.wawcity.pl/kultura.php?id=1415 http://www.turystyka24h.pl/turystyczne_otwieramy-najkrotsza-ulice-w-polsce-zapraszamy-1415.html
http://gdanskcentrum.blogspot.com/2009/10/kreatywne-wejscie-od-podworka.html http://www.gdanskodnowa.pl/ Opis techniki w oparciu o definicję opracowaną w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycypacji
Planowanie partycypacyjne Typ narzędzia: interaktywne
Zastosowanie tej techniki konsultacji społecznych jest szczególnie zasadne, gdy konsultacje dotyczą zmian przestrzenno-funkcjonalnych, a przedmiotem podejmowania decyzji jest kształt fizyczny i program zagospodarowania konkretnej przestrzeni np.: plan miejscowy, rewitalizacja jakiegoś obszaru, budowa instytucji publicznej (muzeum, jednostka edukacyjna, etc.). Planowanie partycypacyjne zakłada proces składający się z trzech etapów: analizy środowiskowej, interaktywnego projektowania i wypracowania ostatecznej koncepcji. Pierwszy etap polega na przeprowadzeniu badań społecznych (analiza danych zastanych, ale przede wszystkim badania wywołane – ilościowe i/lub jakościowe), które pozwolą na zdiagnozowanie potrzeb i oczekiwań różnych grup, wstępną analizę zasobów miejsca oraz analizę interesariuszy. Na tym etapie przewiduje się także urbanistyczne prace przygotowawcze (wizja lokalna, zebranie dokumentów, etc.). Drugi etap stanowi rdzeń całego procesu i polega na projektowaniu rozwiązań dla danej przestrzeni w ścisłej współpracy z interesariuszami. W ramach tego etapu realizowane są prace warsztatowe (kilka spotkań), w których uczestniczą przedstawiciele różnych grup – w tym zarówno mieszkańcy, jak i projektanci. Podczas warsztatów projektowych wypracowywane są wspólne pomysły rozwiązań przestrzennych, a przebieg dyskusji kontroluje moderator, który pośredniczy między uczestnikami, a także wprowadza do procesu wiedzę zgromadzoną w badaniach (podczas pierwszego etapu). Następnie, na podstawie tych spotkań, architekci z pomocą zespołu badawczego/konsultantów przygotowują różne warianty koncepcji, które są ponownie konsultowane z interesariuszami. Ostatni – trzeci – etap polega na dyskusji nad koncepcjami i podjęciu ostatecznej decyzji co do wyboru propozycji planistycznej - zatwierdzonej przez wszystkie strony (także przez wykonawcę projektu). Przykłady zastosowania:
http://konsultacje.um.warszawa.pl/konsultacja/konsultacje-koncepcji-modernizacji-parku-opaczewskiego
Planning for Real ™ Typ narzędzia: interaktywne
Technika Planning for Real™służy planowaniu rozwoju społeczności lokalnych, pozwalając na wyartykułowanie przez mieszkańców swoich potrzeb za pomocą ich dyskusji oraz wizualizacji (makiety). Za jej pomocą można zbierać opinie mieszkańców zarówno w kwestiach małych i lokalnych (np. place zabaw, zagospodarowanie ulicy, skweru), jak i nieco szerszych – planowanie przestrzenne obejmujące rozwój nieco większych obszarów (osiedle, dzielnica, część miasta). Metoda zakłada pracę w grupie, a kluczowym elementem jest trójwymiarowa makieta – model przestrzenny omawianego obszaru. Z tego względu istotne jest, by techniki Planning for Real nie stosować do rozległych terenów (np. miasta), gdyż trójwymiarowy model staje się wówczas nieczytelny, a proces konsultacji traci na jakości i skuteczności. Makieta może zostać wykonana wspólnie przez uczestników z materiałów dostarczonych przez organizatorów, ale ze względu na pracochłonność tego procesu bywa także wykonywana wcześniej (np. zaangażowanie uczniów z okolicznej szkoły w proces konsultacji poprzez budowanie makiety lub – wariant bardziej kosztowny – wydruk 3D). Wizualizacja poprzez makietę pozwala użytkownikom przestrzeni zgłosić swoje propozycje i zobaczyć teren w potencjalnym przyszłym zagospodarowaniu. Dzięki temu dochodzi do weryfikacji stanowisk mieszkańców i ekspertów (projektantów), łatwiej jest też osiągnąć porozumienie co do wizji terenu. Następnie mieszkańcy wraz z ekspertami pracują w jednej dużej grupie i w oparciu o makietę terenu, zgłaszają swoje potrzeby i pomysły dotyczące zagospodarowania obszaru. Formuła spotkania zależy od założeń organizatora: może być to spotkanie otwarte, może być to seria profilowanych spotkań dedykowana poszczególnym grupom mieszkańców (osobno młodzież, osobno rodzice z dziećmi, osobno seniorzy itp.).
Na gotowej makiecie uczestnicy umieszczają karty przedstawiające różne lokalne kwestie np. dostępna miejska infrastruktura, transport publiczny, dostępne usługi, miejsca spotkań i spędzania czasu wolnego. Część kart jest pustych i to uczestnicy mają je wypełnić w trakcie spotkania – zapisując na nich kwestie, których wcześniej nie założyli organizatorzy. Idea polega na tym, by kładąc na modelu kartę wypowiedzieć jednocześnie sugestię dotyczącą rozwiązań/pomysłów związanych z daną kwestią (kartą) i przestrzenią. Uczestnicy powinni mieć możliwość przesuwania/modyfikowania niektórych elementów makiety, tak by jak najlepiej móc zaprezentować swoje pomysły. Technika konsultacji Planning for Real zostało opracowana przez The Neighbourhood Initiatives Foundation (NIF) i jest opatrzona znakiem ochronnym. Użycie jej wymaga uzyskania zgody NIF.
Przykłady zastosowania:
Opis techniki w oparciu o definicję opracowaną w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycypacji
Charrette Typ narzędzia: interaktywne
Warsztaty urbanistyczne oparte na idei tzw. projektowania otwartego. Technika zakłada intensywne, kilkudniowe sesje warsztatowe z zaangażowanymi interesariuszami, których celem jest wypracowanie i zaprezentowanie wspólnej koncepcji zagospodarowania przestrzeni. Zastosowanie metody Charrette jest szczególnie efektywne w przypadku konsultacji związanych ze zmianą/planowaniem przestrzeni, projektowaniem budynków lub przestrzeni publicznych, tworzeniem planów zagospodarowania przestrzennego. Konsultacje prowadzone w modelu Charrette trwają od kilku dni do nawet kilku tygodni, a liczba uczestników spotkań także jest zróżnicowana - od 50 do ponad 100 osób. Co istotne, uczestnicy konsultacji reprezentują różne środowiska (grupy mieszkańców, przedsiębiorcy, organizacje pozarządowe, eksperci), w tym specjalistów w różnych dziedzinach np. architekci, urzędnicy, działacze społeczni, prawnicy. Proces składa się z kilku etapów. Pierwszy to podzielenie głównego przedmiotu dyskusji na mniejsze tematy, o których w kolejnej fazie rozmawiają poszczególne grupy (etap drugi – praca w grupach). Etap trzeci to praca wspólna, podczas której wszyscy uczestnicy na forum omawiają postępy prac, dzieląc się ze sobą uwagami i sugestiami przydatnymi w kolejnej rundzie pracy w grupach. Cały proces koordynowany jest przez moderatora/moderatorów. W efekcie dyskusji uzyskuje się konkretne propozycje oraz zalecenia dotyczące omawianego zagadnienia związanego z przestrzenią, która ma zostać objęta dokumentem planistycznym.
Więcej informacji o metodzie i sposobach jej wykorzystania znajduje się na stronie National Charrette Institute (http://charretteinstitute.org)
Przykłady zastosowania:
http://www.dpz.com/uploads/Charrettes/0612-Tornagrain_Post.pdf
Opis techniki w oparciu o definicję opracowaną w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycypacji w m.st. Warszawy” współfinansowanego przez Norwegię w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz ze środków budżetu Państwa, realizowanego przez Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy.
Badania w działaniu (ocena partycypacyjna) Typ narzędzia: interaktywne
Badania w działaniu (action research) to podejście badawcze charakterystyczne m.in. dla antropologii i pedagogiki. To proces oparty na uczestnictwie i zorientowany na pozyskiwanie wiedzy (w tym rozwój samowiedzy), która będzie miała praktyczne zastosowanie dla konkretnych społeczności w konkretnej przestrzeni. Celem tego typu badań jest nie tylko pozyskanie wiedzy/nowej perspektywy na kwestie istotne z punktu widzenia wspólnoty, ale także wytworzenie praktycznych rozwiązań odpowiadających na zdiagnozowane problemy czy potrzeby. Badania w działaniu z powodzeniem mogą zostać wykorzystane jako jedna z technik konsultacji społecznych dla dokumentów planistycznych. Za ich pomocą można przeprowadzić diagnozę obszaru, (poznać zwyczaje, potrzeby i pomysły użytkowników), wypracować wspólną wizję rozwoju czy zebrać propozycje rozwiązań projektowych. Główna zaleta tej metody to fakt, że angażuje ona w proces konsultacji członków lokalnej społeczności, zachęca ich do podejmowania inicjatywy i uczestnictwa w procesie decydowania o najbliższej przestrzeni. Włączenie do badań w działaniu młodzieży szkolnej (gimnazjaliści, licealiści) – w roli „badaczy” to jedna z popularniejszych i skuteczniejszych form realizacji tej metody. W efekcie zwiększa się wiarygodność pozyskanych informacji i trafność zdiagnozowanych problemów/potrzeb. Konsultacje w takiej formie ułatwiają dotarcie do zróżnicowanych grup mieszkańców. Uczniowie po zapoznaniu się z ideą pracy badacza oraz po przeszkoleniu ankieterskim, stają się przygotowanymi do pracy ankieterami przeprowadzającymi samodzielnie wywiady/ankiety z mieszkańcami terenu (zaczynając od swoich własnych domów, przez sąsiadów, środowisko rówieśnicze, rodzinę etc.), kolejno, na podstawie dostarczonego materiału badawczego, przygotowują raport, który dalej jest prezentowany przedstawicielom władz. W ten sposób powstaje materiał preferencji mieszkańców dotyczących priorytetów zagospodarowania przestrzennego terenu przygotowany na bazie badań społecznych wykonanych wśród mieszkańców, którego wyniki mogą zostać uwzględniane w projekcie planu/studium.
Narzędzia/techniki sugerowane zarówno do 2A i B (etap I i II konsultacji):
Spotkania otwarte Typ narzędzia: interaktywne
Spotkanie otwarte jest jednym z najczęściej stosowanych narzędzi partycypacyjnych. W spotkaniu mogą wziąć udział wszyscy zainteresowani mieszkańcy, by podzielić się swoimi potrzebami, opiniami, pomysłami związanymi z przestrzenią, która ma zostać objęta dokumentami planistycznymi. Dużą zaletą tej formy konsultacji jest fakt, że pozwala ona na skonfrontowanie perspektyw przedstawicieli różnych grup: mieszkańców, władz, projektantów. Podczas spotkania uczestnicy mogą formułować swoje uwagi oraz zadawać pytania przedstawicielom władz bądź ekspertom. Mają też możliwość zgłaszanie wniosków i propozycji zmian do tworzonego planu/studium. Aby podnieść skuteczność prowadzenia dyskusji, zaleca się udział moderatora, który zadba o przestrzeganie porządku i merytoryki rozmowy oraz będzie łagodził ewentualne kwestie sporne. Podczas przygotowywania spotkania otwartego warto zadbać o odpowiednie przygotowanie akcji informacyjnej (plakaty, informacje na stronach internetowych i portalach społecznościowych, ulotki), zapewniającej udział zainteresowanych osób. Ważny jest również optymalny dobór miejsca, Opis techniki w oparciu o definicję opracowaną w ramach projektu „Wzmacnianie mechanizmu partycypacji w m.st. Warszawy” współfinansowanego przez Norwegię w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego oraz ze środków budżetu Państwa, realizowanego przez Centrum Komunikacji Społecznej Urzędu m.st. Warszawy.
DEMOCS (Deliberative Meetings of Citizens)
To metoda, która ma umożliwić niewielkiej grupie mieszkańców dyskusję na tematy związane z życiem publicznym – a przypadku konsultacji dotyczących planowania przestrzennego – na zapoznanie się i przedyskutowanie wstępnych propozycji rozwiązań funkcjonalno-przestrzennych. Metoda pozwala poznać opinie i oczekiwania mieszkańców odnośnie zmian i rozwoju swojego otoczenia. Uczestnicy podczas spotkania otrzymują przygotowane wcześniej specjalne karty informacyjne, w związku z tym zdobywają dodatkową wiedzę w zakresie projektowych zmian terenu. Uczestnicy po zapoznaniu się z treścią leżących przed nimi kart wybierają najważniejsze według nich zagadnienia/elementy i uzasadniają swój wybór. Spotkania DEMOCS stanowią dobry sposób na rozpoczęcie procesu konsultacji, a jednocześnie zachęcają mieszkańców do włączania się w dialog społeczny i podejmowanie decyzji mających realny wpływ na przestrzeń, w której żyją. Metoda ta pozwala na osiągnięcie dobrego poziomu komunikacji między uczestnikami, jednak aby podnieść efektywność konsultacji zaleca się zaangażowanie moderatora/facylitatora, który będzie stanowił wsparcie podczas dyskusji.
Narzędzia/techniki dedykowana, sugerowane do B (etap II konsultacji):
Spotkania konsultacyjne Typ narzędzia: interaktywne
Spotkanie konsultacyjne to stosunkowo powszechna, łatwa w realizacji i niedroga metoda konsultacji społecznych. Spotkania grupowe o charakterze otwartym zazwyczaj odbywają się w przestrzeni zamkniętej np. Urzędzie Miasta, budynku szkoły itp. Metoda pozwala na poznanie opinii – wyrażonych wprost przez mieszkańców, ale także wspólne wypracowanie rozwiązań dla bieżących/dalszych decyzji planistycznych. Zaproszenie na spotkanie warto skierować do zróżnicowanych grup: środowiska przedsiębiorców, lokalnych liderów społecznych, organizacji pozarządowych, przedstawicieli grup mieszkańców – gdyż w ten sposób można poznać opinie i poglądy różnych interesariuszy. W spotkaniu uczestniczyć powinni także decydenci (przedstawiciele lokalnych władz). Ważną rolę w tego rodzaju konsultacjach odgrywają eksperci – to oni moderują przebieg spotkania, prezentują propozycje i rozwiązania planistyczne, które później stanowią przedmiot wspólnej dyskusji, udzielają dodatkowych informacji, odpowiadają na pytania oraz wyjaśniają wątpliwości zgłaszane przez uczestników.
Konsultacje pisemne
To jedna z najprostszych, ale i jedna z najmniej angażujących metod konsultacji. Po wyłożeniu planu/studium mieszkańcy w określonym przedziale czasowym mogą składać pisemnie wnioski i uwagi. W celu usprawnienia procesu i łatwiejszej systematyzacji wniosków z przeprowadzonych konsultacji można przygotować formularze ankiety z kilkoma pytaniami do mieszkańców dotyczącymi poszczególnych elementów planu/studium. Formularze powinny być dostępne w Urzędzie Miasta, do pobrania w formie pliku na miejskiej stronie internetowej, mogą być także wyłożone w wybranych miejscach/budynkach w przestrzeni miasta.
Konsultacje on-line Typ narzędzia: internetowe
Ta forma konsultacji jest stosunkowo łatwa do przeprowadzenia, jej atutem jest także niski koszt. Konsultowanie dokumentów planistycznych on-line warto prowadzić nie tylko dla całego planu/studium, ale zwłaszcza dla jego najbardziej istotnych fragmentów – propozycji poszczególnych elementów planu. Konsultowany dokument i/lub jego fragmenty powinny zostać udostępnione w przestrzeni internetowej, tak aby mieszkańcy, którzy chcą wypowiedzieć się na ich temat, mieli wgląd do ich treści. Konsultacje on-line mogą zostać przeprowadzone na różne sposoby i przy zastosowaniu różnych narzędzi np. ankiety internetowej CAWI czy geoankiety. Tego typu konsultacje dla planu miejscowego/studium mogą być także realizowane poprzez m.in. specjalnie w tym celu utworzoną stronę internetową z forum dyskusyjnym (lub zakładkę/podstronę zamieszczoną na stronie internetowej gminy), media społecznościowe (np. dedykowany profil na Facebooku) czy za pomocą serwisów służących prowadzeniu konsultacji społecznych on-line np. lokalna wersja serwisu MamZdanie (www.mamzdanie.org.pl) |
|
|||||||||||||||||
